Gıda fiyatları patladı

Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimlerine odaklandığı haziran ayında gıda fiyatlarında tam bir patlama yaşandı.

Seçim kampanyalarında soğan ve patates fiyatlarındaki artışlar nedeniyle de gündemde olan gıda fiyatlarında haziran ayında bir önceki aya göre yüzde 9,89 gibi oldukça yüksek oranda bir artış  kaydedildi. Bu yılın ilk altı aylık döneminde gıda fiyatlarında gözlenen artış ise yüzde 20,59’a kadar tırmandı.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu AR-GE biriminin, Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği fiyatları esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının haziran ayı sonuçları, dar ve sabit gelirliler üzerindeki gıda enflasyonu baskısının bu maaş- ücret düzeyiyle katlanılamaz bir noktaya ulaştığını gösteriyor.

Tüketim harcamaları araştırmaları, en yoksul yüzde 10’luk kesimin harcadığı her 100 liranın 31 lirasını gıda için yaptığını, en zengin yüzde 10’luk kesimin 100 liralık harcaması içerisinde gıdanın aldığı payın ise 13 lirada kaldığını gösteriyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar yoksulların bütçesini zenginlere göre çok daha derinden etkiliyor.

Birleşik Kamu-İş’in araştırmasına göre Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 18,7 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 24,3’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 18’i buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,3 lirası tereyağı dışındaki yağlara,8,2 lirası meyveye, 13,3 lirası sebzeye 1,5 lirası bakliyata, 10,7 lirası ise diğer gıda ürünlerine ayrılıyor.

Bu arada TÜİK’in araştırmalarına göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor.

Türkiye’de başta hayvancılık olmak üzere tarım sektörünün üretimindeki artışın, talep artışının gerisinde kalması, üreticiyle tüketici arasındaki zincirde yer alan aracıların yüksek kar oranları ve diğer nedenlerle gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan yoksul kesimler görüyor.

 

GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (HAZİRAN 2018)
	Bir Önceki Aya Göre (%)	Son Altı Aylık (%)	Son On Aylık (%)
Ekmek, un, bulgur, makarna v.b.	0,40	16,79	17,63
Et-Balık	4,60	12,69	7,89
Süt, süt ürünleri, yumurta	4,36	11,94	22,97
Yağ	4,76	7,90	10,47
Meyve	-10,55	38,43	27,67
Sebze	61,49	46,70	115,21
Bakliyat	-0,42	-8,60	-1,26
Diğer	2,60	7,13	18,82
Ortalama	9,81	20,59	29,46

Haziranda ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre yüzde 0,4 oranında artış yaşandı. Ekmek fiyatlarına, gramajı düşürülerek bu yıl hem ocak ve şubat aylarında hem de ramazan pidesi fiyatlarının yeniden belirlendiği mayıs ayında önemli oranlarda gizli zam yapılmıştı. Bu zamların da etkisiyle vatandaşların yılın ilk altı aylık döneminde ekmek, un, bulgur ve pirinç için ödemesi gereken aylık tutar geçen yıl aralık ayındaki düzeyine göre yüzde 16,79 gibi oldukça yüksek bir oranda artış gösterdi.

Bir süredir et ithalatı yapılarak fiyatları kontrol altına alınmaya çalışılan et-balık harcamalarında haziranda da yüzde 4,60 gibi oldukça yüksek oranlı bir artış kaydedildi. Bu artışta da özellikle tavuk, dana ve koyun eti fiyatlarındaki artış belirleyici oldu.

Haziran ayında süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında ise yüzde 4,36 oranında yükseliş gözlendi. Katı ve sıvı yağ fiyatlarında yüzde 4,76 oranında artış kaydedildi.

Meyve harcamalarının yüzde 10,55 oranında gerilediği haziran ayında sebze harcamalarında ise yüzde 61,49 gibi oldukça yüksek oranlı artış yaşandı. Sebze fiyatlarındaki artış kamuoyunda daha çok patates ve soğan üzerinden tartışılırken, biber, domates, taze fasulye,  salatalık, patlıcan, marul gibi sebze fiyatlarında da çok yüksek orandı artışlar gözlendi. 

Bakliyat fiyatları yüzde 0,42 oranında azalırken diğer gıda fiyatlarında da yüzde 2,6 oranında yükseliş kaydedildi.

Haziranda hem Türk Lirasında yaşanan yüksek oranlı değer kayıpları, hem ramazan nedeniyle gıdaya olan talebin artması hem de seçim süreci gıda fiyatlarının önemli ölçüde artmasına neden oldu.

2018’İN İLK YARISI

Araştırmaya göre 2018 yılının ilk altı aylık döneminde gıda harcamalarında yaşanan toplam artış ise yüzde 20,59’a ulaştı. Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna harcamaları yüzde 16,79 oranında artış kaydetti.  Et-balık fiyatları yüzde 12,69 oranında artarken, süt ve süt grubu ürünlerin fiyatlarında yüzde 11,94,  yağ fiyatlarında yüzde 7,9, meyve fiyatlarında yüzde 38,43 artış gözlendi. Sebze fiyatlarında yüzde 46,7 artış kaydedilirken bakliyat fiyatlarında yüzde 8,6 oranında azalış yaşandı.  Son altı ayda diğer gıda maddelerinin fiyatlarında ise ortalama yüzde 7,13 oranında artış oldu.

SON ON AY

          Araştırmanın yapılmaya başlandığı Eylül 2017 ile Haziran 2018 aylarını kapsayan son on aylık dönemde ise gıda harcamalarında ortalama yüzde 29,6 oranında artış gözlendi.

Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 17,63, et-balık fiyatlarında yüzde 7,89, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatları yüzde 22,97 oranında artış gösterdi.  Son on ayda katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 10,47 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 27,67 oranında sebze fiyatları ise yüzde 115,21 oranında artış kaydetti.  Bakliyat fiyatları yüzde 01,26 oranında azalırken diğer gıda fiyatları ise yüzde 18,82 oranında artış gösterdi.