İşsizlik arttı: Halk boğazından kısıyor

Kriz dolayısıyla otomobil, beyaz eşya, elektronik eşyanın yanı sıra gıda tüketiminde de azalma var. Nüfus artışına ve gelen turist sayısındaki yükselişe rağmen gıda harcamaları azaldı. 2018 krizi yurttaşın boğazından kısmasına neden oldu.

Talepteki daralma devletin hazinesine de yansıdı. Vergi sistemi harcama vergileri üzerine kurulan Türkiye’de tüketim harcamaları azalınca özel tüketim vergisi hasılatındaki azalma dikkat çekti. 2017 yılında 138,3 milyar lira ÖTV hasılatı elde eden hazine 2018 yılında 133,9 milyar TL ÖTV hasılatı elde etti. Böylece 2008-2009 krizinde dahi azalmayan ÖTV hasılatı 2018 yılında 4,5 milyar lira azaldı. ÖTV hasılatının azalmasında eylül ayından sonra talebi genişletmek adına uygulanan vergi teşvikleri de etkili olsa da talepteki daralma devam ediyor. Alım gücünün düşmesi ve gelecek beklentilerindeki olumsuz seyir yüzünden harcama yapmaktan imtina eden Türkiye halkı büyük bir durgunluğa sürükleniyor. Çünkü gıda ürünlerine zar zor para ayırabilen halk tüketimi ertelenebilir olan mobilya, beyaz eşya, otomobil, konut gibi mal ve hizmetleri talep etmiyor. Bunun sonucu bu sektörlerde işsizlik artıyor, kriz derinleşiyor.

BirGün'den Ozan Gündoğdu'nun haberine göre; Ekonomik verilerdeki önemli göstergelerden kabul edilen elektrik talebi ocak ayında bir önceki yılın ocak ayına göre yüzde 2,2 azaldı. Hane halkının elektrik tasarrufundan ziyade sanayi üretiminin daralmasından kaynaklanan bu değişim küçülen ekonominin önemli bir kanıtı oldu.

OTOMOBİL SATIŞI AZALINCA ÖTV ERİDİ

Özel tüketim vergisinde en yüksek hasılat içki ve sigaradan elde edilse de bu ürünleri otomobil takip ediyor. Otomobil satışlarının düşmesi ise hazinenin ÖTV hasılatını geriletiyor. 2019 Ocak ayında otomobil satışı geçen yılın ocak ayına göre yüzde 58 oranında azaldı. Bu sert düşüş otomobil endüstrisinde işsizliği arttırırken sektörün toparlanması zaman alacağa benziyor. Zira otomobile uygulanan vergi indirimleri sektörü kurtarmaya yetmiyor. İç satışlardaki azalma üretimin de azalmasını beraberinde getirdi. 2018 yılı boyunca otomobil üretimi yüzde 22 oranında azaldı. Öte yandan döviz kurundaki artışla ihracatta rekabet gücü kazanan Türkiye ekonomisinde ihracatta başı otomotiv sektörü çekiyor. Ancak buna rağmen otomobil ihracatı bir önceki yılın ocak ayına göre yüzde 20 azaldı.

BEYAZ EŞYADA 1 MİLYON ADET AZALMA

ÖTV indirimlerinin görüldüğü bir diğer sektör ise beyaz eşya sektörü. Her ne kadar ÖTV indirimleri ile talep bir miktar arttırılmış olsa da beyaz eşya satışı eylül ayında yüzde 38, ekim ayında yüzde 28, kasım ayında yüzde 20 ve aralık ayında yüzde 15 geriledi.Türkiye beyaz eşya sanayicileri derneği’nin verilerine göre beyaz eşya iç satışı 1 yılda 1 milyon 423 bin adet azaldı. Buzdolabı, derin dondurucu, çamaşır ve bulaşık makinesi, fırın ve kurutucudan oluşan beyaz eşya sepetinde iç satışlar 2017 yılında 8 milyon 533 bin adet iken 2018 yılında bu sayı 7 milyon 110 bin adede geriledi.

İç talebin azalması ile birlikte Türkiye’nin ithalatı azalırken, mal ve hizmeti iç pazara satamayan firmalar ihracata yönelerek ihracatı artırdı. Ancak ithalat daralması ihracat artışından çok daha sert gerçekleşti. Aşağıda en çok ithalat yapılan ülkelerden yapılan ithalatın ocak ayında içindeki daralması bulunuyor. Ticaret Bakanlığı’nın şubat ayı raporuna göre;

♦ Rusya’dan yapılan ithalat: yüzde 17 azaldı.

♦ Çin’den yapılan ithalat: yüzde 32 azaldı.

♦ Almanya’dan yapılan ithalat: yüzde 25 azaldı.

♦ ABD’den yapılan ithalat: yüzde 26 azaldı.

♦ İtalya’dan yapılan ithalat: yüzde 36 azaldı.

Öte yandan tüketimi ertelenebilen tüm ürünler sert düşüş yaşarken yurttaşların boğazından bile tasarruf yaptığı resmi verilere yansıdı. Nüfusu bir yılda yüzde 1,5 artan Türkiye, gelen turist sayısında rekor kırılmasına rağmen gıda ve içecek satışlarının hacmi ocak ayında bir önceki yıla göre yüzde 2,7 geriledi. Aynı dönemde gıda dışı satışlarda ise daralma yüzde 12,6’yı buluyor. Yurttaşın sofrasından kırmızı et ise azalıyor. TÜİK verilerine göre kırmızı et üretimi ithalata rağmen ocak ayında geçen yıla göre yüzde 12 azaldı. Kırmızı etin türlerine göre;

♦ Sığır eti üretimi yüzde 7,8 azalırken;

♦ Koyun eti üretimi yüzde 31,2 oranında azaldı.

2017’de Türkiye’de üretilen kırmızı et miktarı 295 bin ton iken 2018 yılında bu tutar 259 bin tona geriledi.