Büyük Usta Aziz Nesin

Kara mizah konusunda Türkiye’nin en usta isimlerinden olan Nesin, hayata adımlarını mizahtan oldukça uzak, disiplinli askeriye ortamında attı. 1935'de Kuleli Askeri Lisesi'ni bitirip Harp Okulu’na giren Nesin, 1937'de mezun olup asteğmen olarak göreve başladı.

1939'da Askeri Fen Okulu'nu bitirdi. Bu dönemde bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme Bölümü’ne devam etti. Bir röportajında Güzel Sanatlar Akademisi’nde aldığı eğitimin, yapılan haberin sonrasındaki gelişmeleri takip etmek anlamına gelen gazetecilik terimi “fikr-i takip”te çok etkili olduğunu söylemişti.

1944'de Ankara'da Harp Okulu'nda açılan tank kursunun ilk öğrencilerinden biriydi. Aynı yıl Zonguldak’a uçaksavar top mevzileri yapmak için atandı ancak üsteğmen rütbesindeyken “görev ve yetkisini kötüye kullandığı” iddiasıyla askerlikten uzaklaştırıldı.

1945'te askerlikten ayrıldıktan sonra profesyonel yayın hayatının ilk adımlarını Karagöz gazetesinde ile Yedigün dergisinde redaktörlük ve yazarlık yaparak attı.

Aynı yıl Tan gazetesinde köşe yazarlığına başladı ancak 4 Aralık 1946'da bir grup üniversite öğrencisinin Tan gazetesini yakması üzerine, Cumartesi adlı haftalık magazin dergisini çıkarmaya başladı. Bu dergi denemesi 8 sayıyla sonlanınca, Vatan gazetesine girdi. İlk bağımsız eseri olan “Parti Kurmak Parti Vurmak” adlı 16 sayfalık broşürü bu dönemde yayımlandı.

1946’da Sabahattin Ali ile birlikte Marko Paşa adlı mizah dergisini çıkardı. Derginin kapatılmasının ardından Malumpaşa’yı yayın hayatına soktu. Bu derginin kapısına da mahkeme kararıyla kilit vurulunca Merhumpaşa’yı okuyucuyla buluşturdu.

Yayınlanmayan bir yazısı nedeniyle; 12 Ağustos 1947’de Bursa'ya sürgün edildi ve bir süre gözaltında tutuldu.

Nesin, 1948'de "Azizname" adlı kitabı çıkardı. Bu kitap dolayısıyla hakkında dava açılan Nesin, 4 ay tutuklu olarak yargılandıktan sonra aklandı.

Nesin’in taşlamaları Türkiye sınırlarının dışına, kraliyet ailelerinin saraylarına kadar uzandı. İngiltere Prensesi Elizabeth, İran Şahı Rıza Pehlevi ve Mısır Kralı Faruk, elçilikleri aracılığıyla Dışişleri Bakanlığı’na başvurdular ve Nesin’in kendilerini aşağıladığı iddiasıyla aleyhine dava açtılar. Nesin bu dava sonucunda 6 ay hapse mahkum edildi.

1952'de İstanbul'da Levent'te bir dükkan kiralayarak Oluş Kitapevi'ni açan Nesin, Levent'te gazete dağıtımı da yapıyordu. Kitapevinden elde ettiği gelir oğulları Ali ve Ahmet’le birlikte geçinmelerine yetmeyince kitapevini kapattı ve 1953'de Beyoğlu'nda "Paradi Fotoğraf Stüdyosu”nu bir ortağı ile birlikte kurdu.

1954'te Akbaba dergisinde takma adlarla öyküler yazmaya başladı. Nesin, takma isimle gazetelerde ve dergilerde 100 yakın eser verdi.

1955'de 6-7 Eylül Olayları olarak bilinen İstanbul'daki azınlıkların ev ve dükkanlarının yıkılıp yağmalanmasında Aziz Nesin de suçlu olduğu iddiasıyla tutuklandı.

1955'de Yeni gazetesinde köşe yazarlığına başlayan Nesin, 1956'da İtalya'da yapılan Uluslararası Gülmece Yarışması’nda birincilik ödülü olan Altın Palmiye'yi "Kazan Töreni" adlı öyküsüyle kazandı. Kazandığı ilk Altın Palmiye'yi, 1960 yılında devlet hazinesine bağışladı.

1956'da Kemal Tahir’le Düşün Yayınevi’ni kuran Nesin, 1957’de de aynı yarışmada "Fil Hamdi" adlı öyküsüyle ikinci kez Altın Palmiye kazandı.

1961'de Tanin gazetesinde köşe yazarlığına başlayan Nesin, aynı yıl Zübük adlı haftalık bir gülmece gazetesi de çıkardı.

1962'de Kemal Tahir’le kurduğu Düşün Yayınevi, bilinmeyen bir nedenden ötürü bir gece yandı.

1965 yılında, 50 yaşındayken ilk kez pasaport almasına izin verildi ve yurtdışına çıktı. Berlin ve Weimar'daki Antifaşist Yazarlar Toplantısı'na davetli olarak katıldı. 6 ay süren bu ilk yurtdışı gezisinde, Polonya, Sovyetler Birliği, Romanya ve Bulgaristan'ı gezdi.

60’lı yılların sonunda ödül üzerine ödül alan Nesin, 1966'da "Vatani Vazife" adlı öyküsüyle Bulgaristan'da düzenlenen Uluslararası Gülmece Yarışması’nda birincilik ödülü olan Altın Kirpi'yi kazandı. 1968'de Milliyet gazetesinin açtığı Karagöz Oyunu Yarışmasında "Üç Karagöz" oyunuyla 6. Karacan Armağanı Birincilik Ödülü’nü aldı. 1969'da "İnsanlar Uyanıyor" adlı öyküsüyle Moskova'da yapılan Uluslararası Gülmece Yarışması’nda birinci oldu ve 1970'de de "Çiçu" adlı oyunuyla Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü’nü kazandı.

1972’de durumu müsait olmayan çocukların iyi eğitim alabilmesi amacıyla Aziz Nesin Vakfı’nı kurdu. Çatalca’da yine zor durumdaki öğrenciler için bir yurt ve okul yaptırdı. Kitaplarının tüm gelirini vakfa bırakan Nesin, bugüne kadar yüzlerce kimsesiz ve yoksul çocuğun eğitim almasını sağladı.

1974'de Asya-Afrika Yazarlar Birliği'nin Lotus ödülünü de kazanan Nesin, 1975’te ödülü almak için Filipinler'in başkenti Manila'da yapılan törene katıldı. Nesin, 1976'da Bulgaristan'da Gabrovo kentinde düzenlenen Gülmece Kitabı Uluslararası Yarışması’nda birinciliği elde ederek Hitar Petar ödülünü de kazandığı birçok ödülün arasına ekledi.

1977'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı seçilen Nesin, 1978'de "Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz" adlı romanıyla Madaralı Roman Ödülü’nü kazandı. Bu dönemde edebiyat eserlerinden seçmelerin bulunduğu "Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı"nı çıkardı.

1982 yılında, Vietnam'daki Asya-Afrika Yazarlar Birliği toplantısından dönüşte Moskova'da kalbinden bir rahatsızlık yaşadı ve Kalp Hastalıkları Araştırma Merkezi’nde bir ay boyunca tedavi gördü.

1983'de Amerika Birleşik Devletleri'nde Indiana Üniversitesi'nin düzenlediği uluslararası toplantıya davet edildi ancak pasaportuna el konulduğu için toplantıya katılamadı.

20 Aralık 1984'de Şan Sinema Salonu'nda 70’inci doğum günü töreni yapıldı. Aynı yıl daha sonra birçok aydının altına attığı imzayı geri çekmesiyle sonuçlanacak Aydınlar Dilekçesi’nin öncülüğünü yaptı.

1985’te İngitere'de PEN Kulüp onur üyeliğine seçildi ve TÜYAP'ın düzenlediği "Halkın Seçtiği Yılın Yazarı" ödülünü kazandı.

Nesin, 1989'da Demokrasi Kurultayı’nın toplanmasında etkili oldu. Nesin kurultay sonucunda oluşturulan Demokrasi İzleme Komitesi’nin de iki başkanından biriydi. Aynı yıl, Sovyet Çocuk Fonu'nun ilk kez verdiği Tolstoy Altın Madalyası’nı ödülleri arasına ekledi.

19 Mart 1990'da Ankara Sanat Kurumu'nda 75. yaşını kutlayan Nesin, 2 Temmuz 1993'te Pir Sultan Abdal etkinliklerine katılmak üzere Sivas'a gitti. Madımak Oteli ateşe verilerek 33 aydın, 2 otel görevlisinin katledildiği ve yangını çıkaranlar arasında yer alan 2 kişinin de öldüdüğü Madımak Katliamı’ndan itfaiye ekiplerince kurtarıldı. Nesin’in gözlerindeki korku ve üzüntü objektiflere böyle yansıdı. Ve bu kareler ‘Madımak Katliamı’nın unutulmaz fotoğrafları oldu.

Türk edebiyatının ve gazetecilik tarihinin en önemli isimlerinden biri olan büyük usta, Çeşme'deki imza günü sonrasında, arkadaşları ile plaja indi ve bu kare onun son fotoğrafı oldu. 5 Temmuz’u 6 Temmuz’a bağlayan gece geçirdiği kalp kriziyle saat 01.05'de aramızdan ayrıldı büyük usta Aziz Nesin…

7 Temmuz 1995’de vasiyet ettiği üzere cenaze töreni yapılmadan naaşı Çatalca’daki Nesin Vakfı’nın bahçesine defnedildi ve mezar taşı konulmadı. Yine vasiyetinde yazdığı gibi mezarının tam olarak nerede olduğu kimseye söylenmedi.

Bugün Aziz Nesin adına Ankara Uluslararası Film Festivali’nde Aziz Nesin Emek Ödülü verililiyor.

Nesin ardında kurduğu ve bütün mirasını bağışladığı Aziz Nesin Vakfı’nı, sayısız ödül ve ölümsüz eserlerini bıraktı…


Eserleri

Şiir:
Sondan Başa (1984)
Sevgiye On Ölüme Beş Kala (1986)
Kendini Yakalamak (1988)
Hoşçakalın (1990)
Sivas Acısı (1995)

Konuşmalar:
İnsanlar Konuşa Konuşa (1988)
Çuvala Doldurulmuş Kediler (1995)

Hikaye:
Geriye Kalan (1948)
İt Kuyruğu (1955)
Yedek Parça (1955)
Fil Hamdi (1955)
Damda Deli Var (1956)
Koltuk (1957)
Kazan Töreni (1957)
Toros Canavarı (1957)
Deliler Boşandı (1957)
Mahallenin Kısmeti (1957)
Ölmüş Eşek (1957)
Hangi Parti Kazanacak (1957)
Havadan Sudan (1958)
Bay Düdük (1958)
Nazik Alet (1958)
Gıdıgıdı (1959)
Aferin (1959)
Kördöğüşü (1959)
Mahmut ile Nigar (1959)
Gözüne Gözlük (1960)
Ah Biz Eşekler (1960)
Yüz Liraya Bir Deli (1961)
Bir Koltuk Nasıl Devrilir (1961)
Biz Adam Olmayız (1962)
Sosyalizm Geliyor Savulun (1965)
İhtilali Nasıl Yaptık (1965)
Rıfat Bey Neden Kaşınıyor (1965)
Yeşil Renkli Namus gazı 81965)
Bülbül Yuvası Evler (1968)
Vatan Sağolsun (1968)
Yaşasın Memleket (1969)
Büyük Grev (1978)
Hayvan Deyip Geçme (1980)
70 Yaşım Merhaba (1984)
Kalpazanlık Bile Yapılamıyor (1984)
Maçinli Kız İçin Ev (1987)
Nah Kalkınırsın (1988)

Roman:
Kadın Olan Erkek (1955)
Gol Kralı Sait Hopsait (1957)
Erkek Sabahat (1957)
Saçkıran (1959)
Zübük (1961)
Şimdiki Çocuklar Harika (1967)
Tatlı Betüş (1974)
Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz (1977)
Surname (1976)
Tek Yol (1978)

Anılar:
Bir Sürgünün Hatıraları (1957)
Böyle Gelmiş Böyle Gitmez (1. Bölüm 1966, 2. Bölüm 1976)
Poliste (1967)
Yokuşun Başı (1982)
Salkım Salkım Asılacak Adamlar (1987)
Rüyalarım Ziyan Olmasın (1990)

Masallar:
Memleketin Birinde (1987)
Hoptirinam (1960)
Uyusana Tosunum (1971)
Aziz Dededen Masallar

Taşlama:
Azizname (1970)

Fıkralar:
Nutuk Makinası (1958)
Az Gittik Uz Gittik (1959)
Merhaba (1971)
Suçlanan ve Aklanan Yazılar (1982)
Ah Biz Ödlek Aydınlar (1985)
Korkudan Korkmak (1988)

Gezi:
Duyduk Duymadık Demeyin (1976)
Dünya Kazan Ben Kepçe (1977)

Oyunlar:
Biraz Gelir misiniz (1958)
Bir Şey Yap Met (bilgi yelpazesi.net) (1959)
Toros Canavarı (1963)
Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı (1968)
Çiçu (1970)
Tut Elimden Rovni (1970)
Hadi Öldürsene Canikom (1970)
Beş Kısa Oyun (1979)
Bütün Oyunları (Adam Yayınları)(1982)

Ödülleri:
Üç Karagöz Oyunu (1968) ile 6. Karacan Armağanı birinciliğini (1968)
Çiçu ile Türk Dil Kurumu 1970 Tiyatro Ödülü’nü
Altın Palmiye (İtalya 1956, 1957)
Altın Kirpi (Bulgaristan, 1966)
Krokodil (Sovyetler Birliği, 1069)
Lotus Asya-Afrika Yazarlar Birliği Ödülü 1975
Bulgaristan Uluslararası Gülmece Kitapları Yarışması’nda Büyük Ödül 1977

Saygıyla anıyoruz...