Birgül Ayman Güler: Yönetim sistemimiz hangi model?

Birgül Ayman Güler: Bizim yönetim sistemine ne ad versek?

2014 yılına kadar, memleketin her yanında bir-örnek diyebileceğimiz bir yönetim sistemimiz vardı. Şimdi öyle değil. İllerimizden 30’unda başka, 51’inde daha başka bir yönetim sistemi var.    Hepimizin bildiği gibi, 81 ilimiz var; her birinin başında da 1 vali. Bu illere bağlı 921 ilçe var. Her birinin başında 1 kaymakam.

***

İllerin 51’i bildiğimiz yönetim sisteminde. Başında 1 vali var; ilin genel işlerine bakıyor. Bir de başında yine valinin olduğu il özel (buradaki ‘özel’ aslında yerel demek) idaresi var; o da ilin özellikle köylerinden başlayarak, ilçeler arası ve yerel özellikli işlerine bakıyor.

***

Diğer 30 ilde -il sayısı bakımından az ama toplam nüfusumuzun %77’si bu illerde yaşıyor-, durum farklı. Orada ilin genel ve yerel işlerinin başında 1 vali yok. Genel işler o ilin valisinde ama ilin yerel işleri başka birinde. Tüm ilin ‘yerel’ işleri’, buralarda, büyükşehir belediyesi denen, gerçekte “il yerel yönetimi” haline getirilmiş olan birime, bunun başındaki 1 belediye başkanına verildi. Bunu yapmak için il özel idaresini kaldırmak gerekirdiyenler başardı; bu 30 ilde il özel idaresi topluca kaldırıldı.

***

Şimdi, köyler ve köy muhtarlıkları yalnızca 51 ilde var. Bir vali + bir büyükşehir belediye başkanı olan öbür 30 ilde köy muhtarlığı diye bir şey yok. Hepsi kaldırıldı. Ya mahalle yapıldılar ya mahalle muhtarlığı bile olmayan semt! Aşağıdaki çizelgede görülen 18 bin küsur köy, yalnızca 51 ilimizde yaşıyor; bunlar 30 ilimizde yoklar.

***

Rakamlar aşağıdaki gibi.

Yerel yönetim dünyası, yüzde 50 oranında kesilip atılmış durumda. Ama mahalleler artmış demek, talihsiz bir itiraz olur. Çünkü bunlar “yerel yönetim” ya da Anayasa’nın diliyle “mahalli idare” birimi değiller.Bu yüzden ne kendi bütçeleri, ne kendi gelirleri ne de mal-mülkleri var. Bunlar şimdi, yok edilen yerel yönetimlerin geçici bekleme odası gibi. O yüzden şişkin.

***

Bizim yönetim sistemine ne ad versek? İl idaresi modeli desek, bu illerin 51’ini anlatır; diğerlerine uymaz. İl yerel idaresi modeli modeli desek, bu belki öbür 30’u anlatır ama bu da kendini şehir idaresi modeli sanıp kendini öyle pazarladığı için bir tuhaf kaçar. Bir tuhaf parçalanmışlık hali! Yerel yönetim dünyamızın merkezi kurumu İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, görevinin istatistik/envanter kısmını bile halledememiş iken bu soruya bir açıklık getirmesini ummak güç. Belki de akademik dünyadan yardım istemeli! Sahi, bizim yönetim sistemimiz hangi model?

***

Not: Köy ihtiyar meclisleri ile mahalle ihtiyar heyetlerinin ülke genelinde toplam üye sayısı, bu işlerden sorumlu olan kurumlarda yok. Sayılar, köy/mahalle sayısı *4 üye hesabıyladır.

***

Nice bayramlara, hep birlikte, inançla; Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun.