Birleşik Kamu İş: Gıda fiyatlarındaki yıllık enflasyon yüzde 50'yi geçti

Türkiye ekonomisinde yaşanan ve giderek derinleşen ekonomik kriz, özellikle gıda fiyatları yoluyla dar gelirli ve yoksul vatandaşları vuruyor. Eylülde bir önceki aya göre yüzde 12,56 olan gıda fiyatlarındaki yıllık enflasyon son bir yılda yüzde 50’yi geçti.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu KAMU-AR biriminin, Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği fiyatları esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının eylül ayı sonuçları, dar ve sabit gelirliler üzerindeki gıda enflasyonu baskısının krizle birlikte nasıl dayanılmaz bir noktaya geldiğini işaret ediyor.

Tüketim harcamaları araştırmaları, en yoksul yüzde 10’luk kesimin harcadığı her 100 liranın 31 lirasını gıda için yaptığını, en zengin yüzde 10’luk kesimin 100 liralık harcaması içerisinde gıdanın aldığı payın ise 13 lirada kaldığını gösteriyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar yoksulların bütçesini zenginlere göre çok daha derinden etkiliyor.

Birleşik Kamu-İş’in araştırmasına göre Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor.

Bu arada TÜİK’in araştırmalarına göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et balık ve deniz ürünleri meydana getiriyor.  

Türkiye’de başta hayvancılık olmak üzere tarım sektörünün üretimindeki artışın, talep artışının gerisinde kalması, üreticiyle tüketici arasındaki zincirde yer alan aracıların yüksek kar oranları ve diğer nedenlerle gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan yoksul kesimler görüyor.

 

GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (EYLÜL 2018)
	Bir Önceki Aya Göre (%)	Son 9 Aylık (%)	Son 12 Aylık (%)
Ekmek, un, bulgur, makarna v.b.	8,91	26,83	27,74
Et-Balık	4,73	13,05	8,23
Süt, süt ürünleri, yumurta	3,96	31,33	44,27
Yağ	11,66	20,01	22,87
Meyve	15,66	75,26	61,63
Sebze	50,09	151,04	268,28
Bakliyat	7,79	-5,58	2,00
Diğer	3,25	14,21	26,67
Ortalama	12,56	41,35	51,75

Eylül ayında,  ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre yüzde 8,91 oranında artış yaşanırken, bir süredir et ithalatı yapılarak fiyatları kontrol altına alınmaya çalışılan et-balık harcamalarında eylülde yüzde 3,96 oranında artış kaydedildi.

Eylül ayında süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamalarında ise yüzde 3,96 oranında yükseliş gözlendi. Katı ve sıvı yağ fiyatlarında yüzde 11,66 oranında artış oldu.

Meyve harcamalarının yüzde 15,66 oranında arttığı eylül ayında sebze harcamalarında ise yüzde 50,09 oranında artış kaydedildi. 

Bakliyat fiyatları yüzde 7,79 oranında artarken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında da yüzde 3,25 oranında artış yaşandı.

OCAK-EYLÜL 2018 DÖNEMİ

Araştırmaya göre 2018 yılının ilk dokuz aylık döneminde gıda harcamalarında yaşanan toplam artış ise yüzde 41,35 olarak gerçekleşti. Bu dönemde ekmek 13,05 oranında artarken, süt ve süt grubu ürünlerin fiyatlarında yüzde 31,33,  yağ fiyatlarında yüzde 20,01, meyve fiyatlarında yüzde 75,26 artış gözlendi. Sebze fiyatlarında yüzde 151,04 artış kaydedilirken bakliyat fiyatlarında yüzde 5,58 oranında azalış yaşandı.  Son dokuz ayda diğer gıda maddelerinin fiyatlarında ise ortalama yüzde 14,21 oranında artış oldu.

SON BİR YIL

            Araştırmanın yapılmaya başlandığı Eylül 2017 ile Eylül 2018 aylarını kapsayan son 12 aylık dönemde ise gıda harcamalarında ortalama yüzde 51,75 oranında artış gözlendi.

Bu dönemde ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 27,74, et-balık fiyatlarında 8,23, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatları yüzde 44,27 oranında artış gösterdi.  Son bir yılda katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 22,87 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 61,63 oranında sebze fiyatları ise yüzde 268,28 oranında artış kaydetti.  Bakliyat fiyatları yüzde 2, gıda fiyatları ise yüzde 26,67 oranında artış gösterdi.