Danıştay, sorunlu termik santrallere geçit vermedi

Çevre mevzuatlarını yerine getirmediği için kapanması gereken 13 termik santralin görev sürelerinin gece yarısı çıkarılan yönetmelikle uzatılmasına Danıştay geçit vermedi.

İnsan sağlığına ve çevreye zarar verdiği, mevzuatlara da uymadığı gerekçesiyle ikisi kamuya ait toplam 13 santral hakkında yaklaşık beş yıl önce kapatma kararı alındı. Ancak santrallerin mevzuatlara uyumu için önce üç yıl ek süre tanındı. Buna göre uyum için gerekli işlemlerin yapılmaması halinde santraller 31 Aralık 2019'da kapatılacaktı. Bu sürenin dolmasına beş gün kala ise yeni bir yönetmelik çıkarılarak, santrallerin sorumluluklarını yerine getirmemelerine rağmen görev süreleri 2,5 yıl daha uzatıldı.

Karar, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşüldükten sonra vergi yasa teklifine gece yarısı eklenen bir madde ile alındı. Yönetmelik Resmi Gazete’de yayımlandı. Ve santrallerin bir kısmı görevlerine devam etti.

TEMA Vakfı, Danıştay’a yönetmeliğin iptali için dava açtı. Vakfın dava dilekçesinde, yönetmelik değişikliğiyle getirilen esnekliklerin uygulanması halinde, elektrik üretim santrallerinin atıklarının, uygunluk raporları alınmadan kontrolsüz bir şekilde boşaltılması sonucu çevreye geri dönülemez zararların verilmesine sebep olacağı belirtildi.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, TEMA Vakfı’nı açtığı davada haklı buldu. Yönetmeliğin yürürlüğü durduruldu.

Çevre ve insan sağlığına zararlı
Danıştay’ın kararında en dikkat çekici kısım, ilk verilen uzatma süresinin yeterli olduğu vurgusuydu.

Kararda, termik santrallerin faaliyetleri sonucu oluşan atıkların, toksik nitelikte olduğu, yeraltı ve yüzey suları ile tarım alanlarını kirlettiği, çevre ve insan sağlığı açısından olumsuz etkilerinin bulunduğuna dikkat çekildi.

Danıştay’ın verdiği kararda, sürenin dolmasına beş gün kala çıkarılan yönetmelik ile yeni bir süre uzatımının, genel bir düzenleme niteliğinde olduğu, bunun da mevzuat yapım tekniğine uygun olmadığı ifade edildi.

Kararda ayrıca çıkarılan yönetmelikle ilgili hangi hususlarda sorun olduğu tek tek sıralanarak, yapılan işlemin hukuka uygunluğunun bulunmadığı anlatıldı. “Telafisi imkânsız veya güç zararların doğabileceği” ifadesiyle işlemin yürürlüğü durduruldu.

Derhal durdurulmalı
TEMA Vakfı’nın avukatı Ömer Aykul, bu karar sonrasında termik santrallerin atıklarının yeraltı sularına olumsuz etkileri olanların faaliyetlerinin derhal durdurulması gerektiğinin altını çizdi.

DW Türkçe’ye konuşan Aykul, “Bir süre verilmişti, bakanlık verdiği süreyi uzattı. Süre uzatmanın insan ve çevre sağlığı açısından doğru olmadığı anlaşılmış oldu” diye konuştu.

Tüm idari işlemlerde kamu yararı ve hukuka uygunluğun esas olması gerektiğinin altını çizen Aykul’a göre, idareler isteyerek hukuka aykırı işlem yapmaz ve tüm işlemleri hukuk devleti olmanın gereği yargısal denetime tabidir. Aykul, “Burada da yargı bir denetim yaptı. Kamu yararı olup olmadığına baktı. Hukuken işlemin doğru olmadığına karar verdi” dedi.

Kömürlü termik santraller, arazi kullanımı ve oluşturduğu kirlilik nedenleriyle ekosistem üzerinde büyük baskı yaratıyor. İklim krizinin başlıca nedenlerinden biri olarak gösterildiği için de sık sık eleştirilerin odağında oluyor.
TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç da termik santrallere yatırım yapmak yerine, enerji verimliliğini en üst seviyeye çıkararak, alternatif enerji kullanımı üzerine araştırma yapmanın daha doğru olduğunu söyledi.  Ataç, Türkiye’nin kömürlü termik santrallerden çıkışı için adil bir dönüşüm sağlayacak gücü ve potansiyeli olduğunun altını çizdi.

TEMA Vakfı'ndan yapılan yazılı açıklamada ise şöyle denildi:

"Kömürlü termik santral atıkları; baca gazı ve kül depolama sahalarındaki eksiklikler nedeniyle bölgelerindeki yer altı ve yüzey sularını, tarım alanlarını ve halk sağlığını derinden etkileme potansiyeline sahip olan ve özel koruma tedbirleri gerektiren atıklardır. Bu nedenle yürütmeyi durdurma kararının gereği yapılmalı, Muğla Yatağan ve Kütahya Seyitömer Santralleri başta olmak üzere, çevre yatırımlarını tamamlamamış olan tüm santrallerin faaliyetlerinin yatırımlar tamamlanana kadar durdurulması gerekmektedir."
Danıştay’ın durdurma kararı ilgili taraflara tebliğ edildi. Bundan sonra ya termik santrallerin çevre mevzuatları gereği uyum sürecini tamamlaması ya da faaliyetlerini durdurması gerekiyor.