Harçlar bugünlere nasıl geldi?

Başlangıçta bir sigara parası kadar olan harçlar aradan geçen otuz yıla yakın sürede katlanarak ikinci el yerli otomobil fiyatlarına yaklaştı.

Eğitimin paralılaşmasının önemli bir parçası olan harç uygulaması 12 Eylül Darbesi’nin hemen sonrasında gündeme gelmiştir. Yüksek Öğretim Kurumu’nun (YÖK) kurulduğu 1981 yılında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile üniversiteler öğrencilerden harç almaya başladılar. İlk yıllarda harç miktarların düşük tutulması nedeniyle “sigara parası kadar, karşı çıkmaya ne gerek var” şeklinde yapılan propaganda başarılı olmuş, harç uygulamasına yeterli direnç gösterilememişti. Oysa alınmakta olan sembolik harçların gençlerin eğitim hayatlarını tehdit etmesi için fazla zaman geçmesi gerekmeyecekti. “Devlet üniversiteleri için para yok ama özel üniversiteler için her türlü desteğe hazırız” Paralı eğitimi savunanların harçları meşrulaştırmak için öne sürdükleri temel gerekçe devletin üniversitelerin masraflarını tek başına karşılamasının zor olduğu, bu nedenle öğrencilerin de harçlarla üniversitelerin finansmanına destek olmaları gerektiğiydi. Buna karşın kamu üniversitelerini finanse edemediği öne sürülen devletin özel üniversitelere milyonlarca lira parasal yardım yaptığı biliniyor. Bu durum “harçlar, devlet üniversitelerinde yaşanan finansman sıkıntısını çözmek için mi yoksa paralı eğitimi kanıksatmak için mi alınıyor” sorusunu gündeme getiriyor. 1995’te yüzde 350 zam Öğrenciler ve aileleri tarafından giderek kanıksanan harçların sigara parası fiyatında kalması beklenemezdi. Devamlı olarak artırılan üniversite harçlarına 1995 yılında yüzde 300-350 oranlarında astronomik zam yapılmış, bu durum öğrencilerin ciddi tepkisine neden olmuştu. İstanbul ve Ankara başta olmak üzere birçok kentte harçlara karşı geniş katılımlı öğrenci eylemleri düzenlenmişti. 1 Mart 1996 tarihinde İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrenciler tarafından 31 saat süreyle, 23 Mart’ta ise Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi işgal edilmişti. Öğrenciler ve ailelerinden gelen tepkiler üzerine zamlar geri çekilmişti. Öğrencilerin tepkisi karşısında kimi zaman geri adım atan hükümetler harçları yukarı çekme konusunda ısrarcı olmaya devam ediyor. Örneğin, 1998-1999 öğretim yılında harçlara yüzde 60 oranında zam yapılmıştı. Bununla birlikte belirlenen harçların üniversite yönetim kurulları tarafından yüzde 20 oranında artırılmasını mümkün kılan bir düzenleme de hayata geçirilmişti. Yusuf Ziya Özcan ile yüzde 500 zam girişimi Yusuf Ziya Özcan’ın YÖK başkanlığına getirilmesi sonrasında eğitimin paralılaşması hız kazandı. Özcan, yaptığı açıklamalarla üniversite eğitiminin paralı olması gerektiğini, parası olmayan öğrencilere ise kredi verilmesi gerektiğini savundu. Özcan’ın başında bulunduğu YÖK 2009 yılında üniversitelerin ikinci öğretimlerinin harçlarına yüzde 500’e varan zamlar yapmaya karar vermişti. YÖK’ün zamlara ilişkin açıklamayı üniversitelerin kapalı olduğu yaz aylarına denk getirerek öğrencilerin tepkisinden kurtulmayı tasarlamasına karşın binlerce öğrenci okullarının kapalı olmasına rağmen birçok kentte harç zamlarını protesto etmişti. İkinci öğretimde okuyan binlerce öğrencinin eğitim hayatını tehdit eden zamlar kamuoyunun da tepkisini çekmişti. Öğrencilerin ve kamuoyunun yoğun tepkisi sonucunda hükümet geri adım atmak zorunda kalmıştı. Yandaş basın, harç zamlarının Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın devreye girmesiyle geri çekildiği yönünde haberler yaparak hükümeti kamuoyunun tepkisinde korumak istemişti. Paralı eğitim saldırısında yeni dalga 2011-2012 öğretim yılı için harçlara yapılmakta olan yeni düzenlemenin eğitimi paralılaştırma saldırısında ciddi bir adımı olduğu görülüyor. Düzenlemeyle normal sürede okulunu bitiremeyen ve önceki dönemlerden dersleri bulunan öğrencilerin harçları katlanarak artırılacak. 2011-2012 öğretim yılı için belirlenen dönemlik bazı harç ücretleri şu şekilde: Hukuk Fakülteleri ve İktisadi ve İdari Bilinler Fakülteleri için birinci öğretim 313 TL, ikinci öğretim 1155 TL. Veterinerlik Fakültelerinde birinci öğretim 386 TL, ikinci öğretim 2134 TL. Devlet Konservatuvarları’nda birinci öğretim 589 TL, ikinci öğretim 4268 TL. Bu ücretler normal sürede okulu bitiremeyen veya alttan ders alan öğrenciler için ciddi oranda artırılacak.