'İstisna' kılıfıyla rekor harcama yaptılar

İhale sistemi dışına çıkılarak denetimsiz biçimde yapılan ‘istisna’ harcamalarında rekor üstüne rekor kırılıyor. Harcamalar 2018’in ilk 6 ayında 11.4 milyar TL’yi buldu.

2003 yılından başlayan ve son olarak 2 Temmuz 2018’deki eklemeyle alfabenin sondan ikinci harfi olan ‘Y’ye kadar uzayan istisna gerekçeleriyle hükümet, ihale düzeni dışında mal ve hizmet satın almayı, yapım işlerini istediğine vermeyi rekorlar kırarak sürdürüyor. İstisnalardan yararlanılarak yapılan ve 2005 yılında 3.9 milyar lira olan alımlar, 2018’in ilk altı ayı sonunda 11.4 milyara ulaştı.

Kamu İhale Kurumu’nun yasal olarak açıklamak zorunda olduğu Kamu İhale İstatistikleri’ne göre 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun üçüncü maddesinde düzenlenen istisnalarla ihale sisteminin devre dışı bırakılmasına 2018’de de devam edildi. BirGün'den Nurcan Gökdemir'in haberine göre; Avrupa Birliği’nin İlerleme Raporu’nda da eleştiri konusu olan ve ilki 30 Temmuz 2002’de getirilen istisnalar, 24 Haziran’dan sonra Cumhurbaşkanlığı’nın yürütme görevini üstlenmesiyle “Y” fıkrası olarak metne eklenen şu hükümle sürdü: “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Cumhurbaşkanı’na bağlı olarak kurulan ofisler ve başkanlıkların; Türkiye’nin tanıtımı, ülkedeki yatırımların yahut finans kaynaklarının artırılması veya dijital dönüşüm ve teknolojik gelişimin sağlanması amacıyla yapacakları mal ve hizmet alımları.”

Yüzde 20’si istisnai

2018 yılında idareler tarafından imzalanan sözleşmelerden yüzde 20’si istisna kapsamında gerçekleştirildi. 2017 yılında 19.3 milyar olan istisna kapsamında imzalanan sözleşme bedeli toplamı 2018’in ilk altı ayında 11.4 milyara ulaştı. Altı ay boyunca çeşitli şirketlerle 7.6 milyarlık mal, 2.3 milyarlık hizmet, 1.3 milyarlık yapım, 26.5 milyonluk da danışmanlık anlaşması yapıldı.

2018 yılı ilk altı ayında istisnalardan yararlanılarak imzalanan sözleşmelerin sayı olarak yüzde 79,61’i mal alımı, yüzde 2,06’sı yapım işi, yüzde 18,03’ü hizmet alımı ve yüzde 0,31’i danışmanlık hizmet alımı oldu. Tutar bazında ise mal alımına yüzde 66,62, yapım işlerine yüzde 12,15’i, hizmet alımına yüzde 21’i, danışmanlık hizmet alımına ise yüzde 0,23’ü harcandı.

Savunma ve istihbarat ilk sırada

İstisnalardan yararlanarak alım yapan kamu kurumları arasında ilk sırayı KİT’ler, ikinci sırayı da Milli Savunma Bakanlığı aldı. KİT’ler 3.5 milyarlık, Milli Savunma Bakanlığı ise 3.2 milyarlık sözleşme yaptı.

Yasanın ihale sistemi dışına çıkarak alım yapmaya olanak sağlayan üçüncü maddesindeki istisnalardan en fazla kullanılan “b” fıkrasında düzenlenen oldu. Altı ayda 3.8 milyar lira harcama yapmaya dayanak olan fıkra şöyle: “Savunma, güvenlik veya istihbarat alanları ile ilişkili olduğuna veya gizlilik içinde yürütülmesi gerektiğine Cumhurbaşkanı veya ilgili bakanlık tarafından karar verilen veya mevzuatı uyarınca sözleşmenin yürütülmesi sırasında özel güvenlik tedbirleri alınması gereken veya devlet güvenliğine ilişkin temel menfaatlerin korunmasını gerektiren hallerle ilgili olan mal ve hizmet alımları ile yapım işleri.”