Mustafa Suphi ve yoldaşlarının katledilişinin 101. yıl dönümü

Mustafa Suphi ve yoldaşlarının katledilmelerinin üzerinden 101 yıl geçti.

1883 yılında zamanın Trabzon Vilayeti'ne bağlı Giresun kazasında doğan Mustafa Suphi, öldürüldüğü yıl olan 1921'e kadar devrimciliğe adanmış bir yaşamın sahibi. Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) kurucusu ve ilk genel başkanı oldu, Türk-Sovyet ilişkilerinde aktif rol oynadı. Devrimi, Türkiye topraklarında da yaymak için mücadelede bulundu. 1921'de 28 Ocak'ı 29'a bağlayan gece Karadeniz'de 14 yoldaşı ile birlikte boğularak öldürüldü.

Mustafa Suphi kimdir?

Türkiye Komünist Partisi'nin kurucusu ve ilk genel başkanı Mustafa Suphi 1883'de Giresun'da doğdu. İlköğrenimi babasının görevi nedeniyle Kudüs ve Şam'da, ortaöğrenimini Erzurum'da gördü.

İstanbul'da Hukuk Mektebi'ni bitirdikten sonra Fransa'ya gitti. Paris'te Siyasal Bilgiler Yüksekokulu'nda öğrenim gördü. Ahmed Ferit (Tek) tarafından çıkarılan ve Milli Meşrutiyet Fırkası'nın sözcülüğünü yapan İfham gazetesinde, yazı işleri müdürü olarak çalıştı. İstanbul'daki ilk yıllarında İttihat ve Terakki yanlısıyken, baskıcı uygulamaları nedeniyle, sonradan bu örgüte muhalif bir çizgi izlemeye başladı. Mahmud Şevket Paşa'nın öldürülmesinden sonra Sinop'a sürüldü.

1914'te birkaç arkadaşıyla birlikte Rusya'ya kaçtı. Ekim 1917'deki Sovyet Devrimi'nden sonra Moskova'ya gitti. Tatar-Başkırt devrimcileriyle birlikte Yeni Dünya gazetesini çıkardı. Moskova'da I. Türk Sol Sosyalistleri Kongresi'nin ( 25Temmuz 1918) ve I. Müslüman Koministler Kongresi'nin (Kasım 1918) toplanmasına ön ayak oldu.

10 Eylül 1920'de yine Bakü'de toplanan, TKP I. Kongresi'nde, sosyalistlerin birliğini sağlamaya yönelik etkin girişimlerde bulundu. TKP bu kongrede çalışmalarının ağırlığını Anadolu'ya kaydırmayı kararlaştırdı.

Mustafa Suphi hem Komintern’in ikinci kongresinde iki Türk delegeden biri olmuş, hem de Birinci Doğu Halkları Kurultayı'nın başkanlık divanında yer aldı. Sovyet hükümeti tarafından güvenilen ve Anadolu’daki komünist hareketin gelecekteki lideri olarak görülen Suphi, partinin aldığı karar doğrultusunda Anadolu’ya geçme ve Türkiye'deki komünist harekete yön verme kararı aldı. Bu kapsamda işgale karşı Anadolu'da savaşmak üzere Sovyetler Birliği'nde bulunan Türk askerlerden oluşturulan Bolşevik Tabur Anadolu'daki Kuvayı Milliye hareketi komutanlığının emrine verildi. Ancak bu birliğin beraber savaşması mümkün olmadı ve askerler değişik birliklere dağıtıldı. 1921 yılının ocak ayında Ankara’ya doğru yola çıkan Suphi ve arkadaşlarına Kars ve Erzurum’da linç girişimlerinde bulunuldu.

Mustafa Suphi can güvenliklerinin ortadan kalkması üzerine arkadaşlarıyla birlikte Trabzon'a geçti. Motorla Batum'a gitmeyi, oradan da Bakü'ye dönmeyi kararlaştıran grup, sağlanan bir motorla Karadeniz'e açıldı. Suphi ve arkadaşları Trabzon açıklarında Kayıkçılar Kahyası Yahya Kahya tarafından öldürüldüler.