Orhan Kemal'in 50. ölüm yıl dönümü

Edebiyatın usta kalemi Orhan Kemal'in aramızdan ayrılışının üzerinden 50 yıl geçti.

Edebiyatın usta ismi Orhan Kemal'in ölümüün üzerinden 50 yıl geçti.

Orhan Kemal, farklı tarzlarda birçok esere imza atmış olsa da daha çok romancılık yönü ile tanınmıştır. İlk öykü kitabı Ekmek Kavgası ve Küçük Adamın Notları başlığı altında 1949'da yayımladığı otobiyografik roman dizisiyle üne kavuştu. Edebi hayatı 1960'lı yıllarda zirveye ulaştı. Adana'da toprak ve fabrika işçilerinin dünyasını, İstanbul'daki gecekondu mahallelerini, fabrika çevrelerini eserlerine yansıttı. Murtaza, Hanımın Çiftliği, 72. Koğuş adlı eserleri başyapıtlarındandır.

Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan Orhan Kemal, 15 Eylül 1914'te Adana'nın Ceyhan ilçesinde dünyaya geldi. Babası, o sırada Çanakkale cephesinde, Dardanos'ta topçu teğmeni olan avukat Abdülkadir Kemal Bey, annesi ise rüştiye mezunu, iki yıl kadar memleketinde ilkokul öğretmenliği yapmış Adanalı Azime Hanım'dır.

Çocukluğunun ilk yılları Adana’da geçti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Adana’nın Fransız işgaline uğraması üzerine ailesi ile önce Niğde'ye, sonra Konya'ya taşındı. Konya’da bulunduğu dönemde Kuvay-ı Milliyet hareketine karşı Delibaş isyanına tanıklık etti. Kuvay-ı Milliye güçlerine katılmış olan babası, isyanın bastırılmasından sonra TBMM'ye Kastamonu milletvekili olarak girdi. Ankara'ya taşınan aile, 1923'te Adana'ya döndü. Ceyhan’da çiftçilikle uğraşmaya başlayan babası Toksöz gazetesini çıkardı. Takrir-i Sükûn Kanunu’nun ardından pek çok gazete ile birlikte Toksöz de kapatıldı ve Abdülkadir Kemal Bey 11 ay tutuklu kaldı. 1930’da Adana'da Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kuran Abdülkadir Bey, Ahali adlı gazeteyi çıkardı, Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kendini fesh etmesinden sonra partisini kapatıp Suriye'ye kaçtı. 1931'de bütün aile Beyrut'a yerleşti.

Orhan Kemal, Suriye'deki babasının yanına gidince orta öğrenimini kendi isteğiyle yarıda bıraktı ve Beyrut'ta bulaşıkçılık ve matbaa işçiliği yaptı. Bir yıl sonra tek başına Türkiye'ye dönerek babaannesinin yanına yerleşti; Adana'da çırçır fabrikalarında işçilik ve kâtiplik yaptı. Bu yıllardaki birikimleri, ilerde Baba Evi, Avare Yıllar romanlarına hayat verdi.

1938'de askerliğini yapmak üzere Niğde'ye gitti. Askerliğini yaparken "Maksim Gorki ve Nâzım Hikmet kitapları okumak", "yabancı rejimler lehinde propaganda ve isyana muharrik" suçundan 5 yıl hapis cezasına mahkûm edildi ve Kayseri Hapishanesi’ne gönderildi. İlk şiirini Kayseri Hapishanesi’nde yazdı. Duvarlar adlı şiiri Yedigün dergisinde Reşat Kemal imzası ile yayımlandı.

1940'ta, Bursa Cezaevi'nde ünlü şair Nazım Hikmet ile tanıştı. Onun toplumcu görüşlerinden etkilendi. Üç buçuk yıl Nazım Hikmet’le oda arkadaşlığı yapan Orhan Kemal, kendisinden Fransızca, felsefe ve siyaset dersleri aldı. Orhan Kemal'i şiir yerine roman ve öykü yazmaya teşvik eden de Nazım Hikmet oldu.

İlk öykülerini Bacaksız Orhan takma adıyla yayımladı. 1940 yılında Yeni Edebiyat dergisinde çıkan Balık, onun yayımlanan ilk öyküsüdür. İlk kez 1943'te İkdam gazetesinde "Asma Çubuğu" öyküsünde Orhan Kemal adını kullandı. Panait Istrati ve Maksim Gorki öykülerinden etkilendi. Hayatın içinden basit konuları, samimi bir dille anlattı.

Orhan Kemal, 1943'te tahliye olunca Adana'ya döndü.

Usta edebiyatçı, Bulgar Yazarlar Birliği'nin çağrısı üzerine 1970 yılında Sofya'ya gitti. Asıl amacı "93'ten Bu Yana" adıyla ailesinin hikayesini yazmaktı. Ancak bu isteğini gerçekleştiremedi. Geçirdiği beyin kanaması nedeniyle tedavi gördüğü hastanede 2 Haziran 1970'te öldü. Cenazesi 5 Haziran 1970'te yurda getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

1972'den bu yana adına roman yarışması düzenlenen Orhan Kemal'in anısını yaşatmak için Beyoğlu'nda Orhan Kemal Müzesi açıldı.

Orhan Kemal'in Eserleri
ÖYKÜ:

Ekmek Kavgası 1949
Sarhoşlar 1951
Çamaşırcının Kızı 1952
72. Koğuş 1954
Grev 1954
Arka Sokak 1956
Kardeş Payı 1957
Babil Kulesi 1957
Dünyada Harp Vardı 1963
Mahalle Kavgası 1963
İşsiz 1966
Önce Ekmek 1968
Küçükler ve Büyükler (ölümünden sonra) 1971

ROMAN:

Baba Evi 1949,
Avare Yıllar 1950,
Murtaza 1952,
Cemile 1952,
Bereketli Topraklar Üzerinde 1954
Suçlu 1957, Devlet Kuşu 1958
Vukuat Var 1958
Gavurun Kızı 1959
Küçücük 1960
Dünya Evi 1960
El Kızı 1960
Hanımın Çiftliği 1961
Eskici ve Oğulları 1962 (Eskici Dükkanı adıyla 1970)
Gurbet Kuşları 1962,
Sokakların Çocuğu 1963
Kanlı Topraklar 1963
Bir Filiz Vardı 1965
Müfettişler Müfettişi 1966
Yalancı Dünya 1966
Evlerden Biri 1966
Arkadaş Islıkları 1968
Sokaklardan Bir Kız 1968
Üç Kağıtçı 1969
Kötü Yol 1969
Kaçak (ö.s.) 1970
Tersine Dünya (ö.s.) 1986